Ақмешіт апталығы

Жалпы, әлеуметтік желіге жиі үңілеміз, жаңалығы түгелдей жаныңды жадырата қоятындай әсерлі болмаса да, арасында ой салар, көңіл түйер кереметі де кездеседі. Кейбір бейнесюжеттер бар, тағылымы терең, адамның рухын көтеретін. Сондайдың бірін Владимир Ворошилов пен Наталия Стеценко негізін қалаған Мәскеудің бірінші арнасындағы «Что? Где? Когда?» интеллектуалдық телеойынынан байқадым. Сен тұр мен атайын дейтін алғырлар алаңына анау-мынау сауал түспейді. Сұрыптау мен іріктеуден ілуде біреу өтеді. Сол сауалдың бірі Шиелі ауданы Бәйгеқұм ауылының тұрғыны Мархабат Адамбекұлынан барды.

Бағдарламаны жүргізуші Бори́с Крюктің шеберлігі де шексіз, қызылордалық жігітті таныстырды да сауалынан бұрын логикалық әдіске көшті. Алғыр алты азаматтың ішінен денесі толық және арық келген Петр Сухачев пен Михайл Левандовскийге бағыттап, сауал қойды.

Алаңда аламан-тасыр басталды. Бірі «жылқыны ат үстінде жүріп бағады, оған арық, салмағы жеңіл бала ыңғайлы» десе, екіншісі «толық баланың қозғалысы ауыр, сондықтан қой міндеттелді» деді.

Бір минуттық ойланудан соң ойыншы Петр Сухачёв дәл осы жауапты жеткізді. Енді дұрыс жауабын күтті. Борис қоңыр даусын көтеріп: «Сендерге дене тұрқын дәлелдеуді сұраған жоқпын. Мәселе басқада. Оны автордың жауабынан білейік» деді. Зал тына қалды. Күтіп отыр.

Біріншіден, ақсақал ақымақ емес, ақылман. Ол баланы жасынан дұрыс тәрбиелеуді мақсат тұтты. Соған сай жұмыс бөлді. Екіншіден, дала заңында мал бағу арқылы да мінез-құлықты қалыптастырады. Енді дұрыс жауап мынау:мінезі жеңілтек баланы қой соңына салды. Себебі асықпай-саспай жүруге дағдыланады. Осылай оның олқы мінезі басылады. Ал, босаң бала ат үстінде ашылады. Жылқыға жұмсаудың мәнісі осы, – деді жүргізуші. Бәрі аң-таң. Жеңіс Бәйгеқұмға берілді.

Біз осы сауалдың авторын іздедік. Және таптық. Бұрын ауыл мектебінде мұғалім болса, қазір «Бала би»мешітінің имамы екен. Дереу телефон байланысын қостық. Сөйтіп таныстық. Сөз басын өзі алды.

Мен 1999-2003 жылы Шымкентте Халықаралық Қазақ-араб университетінде оқыдым. Сол кезде Хадиша дейтін мықты ұстазым болды. Ұлт үшін жанын беретін патриот жан еді. Сол кісі: – Студенттер, біз жетпіс жыл орыстың боданында болдық дейміз. Бұл – ата-бабаның осалдығы емес, саясаттың салқыны. Көшпелі халықтың киесі көп, ұрпақ тәрбиелеудегі ұлағаты орасан. Мүмкін қазақ даласында мектеп болмаған шығар, бірақ ел мәдениеті, салт-дәстүр, ұлттық құндылық тағылымы тереңде жатты, олар ұрпақты өнегемен өсірді. Тілге де бай, дінге де берік, елге де қалқан сол бабалар осынша дархан жерді сақтап қалды. Ендігі жерде сендер жақсы оқып, бабалар өсиетін өзгеге танытуларың керек, –дейтін.Сол кісінің сөздері әліге дейін құлағымнан кетпейді, намысымды оятты. Содан бір күні «Ресейдің «Что? Где? Когда?» бағдарламасынасауал жіберсем қайтеді?» деп ойландым. Ондағы ойшыл азаматтарды сынағым келді. Әрине, ата-бабаның тағылымы бойынша. Алғашқыда жіберген екі сауалым үшін ынталандыру сыйлығына ие болдым. Ол 10 мың рубльден екен. Маған ақша емес, ақылдың нәрі артық еді. Сонымен үшіншісін почта арқылы жібердім. Ол бір жарым ай дегенде жетті. Содан Мәскеуден жеделхат келді. Онда: «Сіздің сауалыңыз қабылданды» делінген. Қуандым.

Мархабат, сауалды қайдан алдыңыз?

Ұлттық тәрбиеден.

Сонда қалай?

Жалпы, адам төрт мінезді келеді. Сылбыр, шапшаң секілді. Қысқасы, темпераментіне қарай. Осыны негізге алдым. Сонан соң біздің халықтың әрбір сөзі астарлы. Логикалық сарыны басымдау. Мұның түйінін басқа халық дөп басып таба алмайды.

Сонымен жеңімпаз болдың. Оған сыйлық берілді ма?

Берді. 33276 рубль.

Тағы қатысу ойыңда бар ма?

Бар. Екі сауал дайындап қойдым. Оны орысшаға дұрыстап аудартып отырмын. Аманшылық болса, жіберемін.

Іске сәт, бауырым! Елдің атын шығара бер!