Балуандар шыққан ауыл
2019 жыл. Мамыражай мамыр. Сағына күтіп, кімнің асығы алшысынан түседі деп тағатсыздануда талайы. Жиналғанның қарасы қалың. Келген қонақ та, жиылған жұрт та спорт кешенінің алдында тұр. Сайыс десе делебесі қозатын спортсүйер қауымның дәл осы күні ішер асын жерге қоятыны бар. Әсіресе ауылдың қарадомалақтары осы спортқа әуес-ақ.
Ұлы Отан соғысындағы Жеңіске 74 жыл еді. Жыл сайын осы мереке қарсаңында ауданда Кеңес Одағының Батыры Тәйімбет Көмекбаев атындағы самбодан халықаралық мемориал өтеді. Батыр атамыздың құрметіне арналған дүбірлі дода сол жылы 24-ші мәрте ұйымдастырылды. Мереке мезіретінде Самбо күресінен Қазақстан Республикасының мемлекеттік жаттықтырушы Қаймен Есендияров жерлесіміз, талай шәкіртті топқа салып, түлеткен Әділбек Серікбаевтың кеудесіне «Ерен еңбегі үшін» медалін тақты. Спорттағы биік белестері ескеріліп, ел атын өзге мемлекетке танытқан чемпиондар Бауыржан Райысов пен Ғалымжан Әбдірахмановқа биыл алғаш рет тағайындалған «Самбо саңлағы» төсбелгісін табыстады. Осылайша жарыс жақсы жаңалық, ерекше марапатпен өз шымылдығын ашқан еді. Сайыста Қазақстанмен бірге Ресей, Тәжікстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Моңғолиядан келген 15 команда 150-ге жуық самбошы бақ сынады. Балуандар боз кілемде белдесіп, шүмектетіп тер төкті. Бірақ сол кешке куә болу сол жылы ғана еді...
Биыл байрақты бәсекеге 25 жыл толды. Бірақ жылдағыдай дүркіреп өтпеді. Жылда 9 мамыр қарсаңында ұйымдастырылатын спорттық жарыс елде жарияланған төтенше жағдайға байланысты кейінге шегерілді. Алдағы уақытта байрақты бәсекенің туы қайта желбірейтін күн алыс емес.
Неге жыл сайын дүбірлеген дода ұйымдастырылады? Тәйімбет Көмекбаев кім еді? Әрине, бұл заңды сұрақ. Ендігі, тарихқа көз жүгіртсек. Қазақстаннан шыққан Кеңес Одағының Батыры Тәйімбет Көмекбаевты білмейтін жан жоқ шығар, сірә?! 98 батырдың бірі болған ол, 1941 жылдың қазан айында Отан қорғаушылар қатарына қосылып, соғыстың аяғына дейін барлаушылар бөлімшесін басқарған. Тәйімбет қиядағыны қалт жібермейтін қырағы болған деседі. Жауынгерлік шеберлігінің арқасында 1945 жылы Глейвиц қаласына бірінші болып басып кіріп, Колхозвица қаласына тікелей шабуыл кезінде жаудың 30 ұясын жойған. Одан кейін сол жылдың 6 ақпанында ержүрек жауынгер Көмекбаев Одер өзенінен өтіп, өз бөлімшесімен Эйхиринд елді мекені маңындағы плацдармды ұстап тұрады. Ванни қаласы үшін болған ұрыста өзі бастаған жауынгерлер жаудың 7 шабуылына тойтарыс береді. 1945 жылдың 10 сәуірінде Т.Көмекбаевқа Кеңес Одағының Батыры атағы беріледі. 1-ші Украина майданы өкілдерінің құрамында Мәскеуде болған Жеңіс парады салтанатына қатысады. 1996 жылы батырдың 100 жылдық мерейтойы облыс көлемінде аталып өтті. Сол жылдан бастап Тәйімбет Көмекбаевтың құрметіне спорттық самбо күресінен киелі Қармақшы топырағында жарыстар өткізу дәстүрге айналып, бүгінгі күні ол халықаралық дәрежеге жетті.
Батыр атындағы турнирде алғашқы бабын сынаған балуандар қазір ел мақтанышына айналды. Мәселен, самбо күресінен Әлем чемпиондары Қоныс Жетпісбаев, Асхат Шахаров, Ерболат Байбатыров, Азия чемпионы Бауыржан Райсов, Мейіржан Қуаңбаев, қазақ күресінен Әлем чемпионы және «Қазақстан Барысы» республикалық турнирінің жеңімпазы Бейбіт Ыстыбаевтар алғашқы белестерде жеңіс туын желбіретті.
Иә, бастапқыда республикалық, он жылдан бері халықаралық дәрежеде өтіп, «Мемориал» мәртебесін алған турнир талай саңлақтың спорт әлеміндегі алғашқы баспалдағы болды. Артында ұлықтайтын ұрпағы, ерлігін бағалайтын елі барда Отан үшін от кешкен қас батыр Тәйімбет Көмекбаевтың өр тұлғасы жылдар зырғыған сайын биіктей түспек.
Айнұр ӘЛИ
