Ақмешіт апталығы

Тарихқа жүгінсек айнаның отаны – Венеция екен. Орта ғасырларда тек Венецияда ғана айна өндірісі дамыған және айна жасау құпиясы өзге елдерге таратылмай қатаң сақталған. Айна құпиясын жасыру мақсатында айна шеберлерін Венеция маңындағы Мурано аралына көшірген. Айна құпиясын таратушыларға өлім жазасын жариялаған. Айна шеберлеріне барлық жағдай жасалатын және олар елдің бай-шонжарлары, ақсүйектері дәрежесінде бағаланатын болған.

Бүгінгі күні алғаш пайда болған кезінен әлдеқайда төмен түсіп қалған айна бағасы сол кездерде алтынмен өлшенетін бағалы зат болған-ды. Ұзындығы адам бойындай болатын айна құны орташа көлемді кемемен теңесетін. Себебі шағын айна жасау жүз сағаттық қара еңбекті қажет ететін.

Ежелден айнаны тек тұрмыстық бұйым ғана емес басқа да көптеген мақсаттарда қолданған. Аңыз бойынша, ежелгі грек ғалымы Архимед айнаға түскен күн сәулесін шағылыстыра пайдалану арқылы Сиракуза қаласына келе жатқан римдіктердің кемелерін жағып жіберіп отырған.

Испан шіркеулерінде айнамен адам жазалаудың түрлі әдістері қолданылған. Солардың бірі жазаланушыны қорап тәріздес түгел айнадан және жағулы шырақтан тұратын бөлмеге бірнеше күнге қамаған. Ішінде отырған адамға тәуліктер бойы оңынан да, солынан да, төбесінен де, астынан да өзі секілді бірнеше адамдар қарап тұратын және оның әр істеген ісін қайталайтын көрініс нәтижесінде көп жағдайда жазаланушы бұл бөлмеге шыдамай ақырында жынданып, есінен ауысып, ауру болып шығатын болған.

Айна туралы әр елде әртүрлі түсінік қалыптасқан. Бірі айнаны сындырсаң бақытсыз боласың десе, бірі бақытты боласың деп жориды. Бірақ көпшілік жағдайда айнаны сиқырмен, тылсым күштермен байланыстырады.

Орта ғасырларда еуропаның барлық шіркеулері айнаны сатуға, сатып алуға тыйым салған. Себебі айнаның сиқырлы күші бар, одан бұ дүниеге шайтан қарайды деп білген. Айна ана дүние мен бұ дүниені жалғастырушы ретінде саналған.

XVII ғасырдың соңына дейін Ресейде де айна пайдалануға болмады. Айна пайдалану үлкен күнәға саналатын және 1666 жылы бас шіркеулері үйлерде айна ұстауға қатаң тыйым салды. Жапон халқы өздерінің бұрын пайдаланған айналарын ешкімге сыйламайды, сатпайды. Айнамен бірге иесінің қасиеттері кетіп қалады деп болжаған.

Ғалымдардың айтуы бойынша, айнаға түскен жарық тек шағылысып қана қоймайды, сонымен бірге аз көлемде энергиясы жұтылады. Экзотериктердің айтуына қарағанда, айна кез келген ақпаратты бойында сақтайды және оны кері әсермен шағылыстырады. Мысалы, адам айнаға қарағанда өзіне сырт-пішіні ұнамаса көңіл күйіне кері әсер етеді дейді. Осыған орай психолог-мамандар айнаға әрдайым күліп қараңдар, айнадағы көлеңкелеріңмен сөйлесіңдер, армандарыңды айтыңдар, жылы сөздер айтыңдар деген ақыл-кеңес береді. Қытайдың атақты фэн-шуй ғылымы да айнаға ерекше мән береді. Жатын бөлмеде, төсек маңында, үйдің кіре берісінде ешқашан айна тұрмауы керек екен. Ал қонақ бөлмеде немесе ас бөлмесінде айна тұруы отбасы мүшелерінің көңіл-күйіне жағымды әсер етеді-мыс.

Қазақтың салтында айнаға байланысты ырым-тыйымдар да көптеп кездеседі. Сәбиді айнаға қарат-пайды, түнде, күн күркіреп найзағай болғанда айнаны жауып қояды деген секілді. Қазіргі тұрмыста айна ең көп қолданылатын зат екенін біреу білер, біреу білмес. Айна көп нәрселердің бастауында тұрған бұйым.

XIX ғасыр басында бір дәрігерге өңеш арқылы асқазанды қарау ойы келеді. Ол осы мақсатын іске асырады. Дәрігер жіңішке ұшында айнасы бар түтікті өңешке тығып, одан ауызқуысқа тағы бір айна салу арқылы алғаш рет асқазан ішін көрді. Кейін бұл жаңалығы қазіргі емханаларда қолданылып жүрген перископ құрылғысының негізін салды. Айнаның басты қасиеттерінің бірі жарық шағылыстыру қасиетін шамшырақ жасауда да жүзеге асып жүр. Жай шамшырақтың жарығы санаулы-ақ шақырымға ғана жететін болса, ал айнамен сәулелендірілген шамшырақ жарығы алысқа жетеді. Порттардағы және қазір қолданылатын әуе-жайлардағы шамшырақтың жарығына осы кішкентай айнаның тигізер пайдасы мол.

Көп ғылымның дамуына үлкен септігі тиген микроскоптың негізінде де айна жатыр десек сенер ме едіңіз?! Әрине, ақиқат. Біреуге жай шашын тарарға немесе бет-бейнесін қарарға пайдаланып жүрген айнаның орны әлдеқайда үлкен екен.