Ақмешіт апталығы

Өйткені тапсырыс пен сұраныс біркелкі болмайды. Әсіресе, оқу орнын жаңадан бітірген түлекті қай жұмыс беруші де бірден қабылдай қоймайды. Біріншіден, тәжірибесі жоқтығы, екіншіден жас маманды мекеме еңбекке баулуға ырықсыз. Осындай факторлар өмірде бар. Біз бүгінгі осындай мәселені WhatsApp желісі арқылы онлайн-форумда алға тартып, ортақ шешімді іздейміз.

– Жалпы, Қазақстанда 85 жоғары оқу орнында педогогикалық мамандық даярланады. Рас, денсаулық сала­сына – медицина университеттері, мәдениетке – өнер академиясы мен университеті дегендей, жас кадрмен қамтамасыз етеді. Біздің университетте дене шынықтыру және алғашқы әскери дайындық мамандары даярланып келеді. Қазір ай­мақтағы мұғалімнің көп­шілігі біздің түлектер.

– Соңғы жылдары жастар ара­сында тенденция бар: білу, үйрену, талпыну тұрғысында. Өйткені шетел­ге шығуға, тіл білуге деген құш­тар­лықты құптаймын. Жылдағы та­лап­кер қабылдау комис­сиясында бай­қағанымдай, жастардың эко­­номи­ка­лық, заңгер ма­ман­ды­ғына қызығу­шылы­ғы ба­сым. Бұл орайда қа­зақ тілі мен әдебиеті мамандығына та­лапкер ар­­тып отырғаны анық. Оның се­бебі бар. «Педогог мәртебесі ту­ралы» заң қабылданғалы пе­догогикалық мамандықтарға оң көзқарас оянды. Бір ғана дә­лел айтайын, педогогикалық мамандықтарға қабылдауға шек­­­­теу балы былтыр 60 бол­са, биыл 70 баллға көтерілмек. Бұл жауапкершіліктің артқанын ай­­қындайды. Жасыратыны жоқ, ағылшын тілі мамандары об­­лыста үлкен сұ­ранысқа ие. Мұ­нымен қоса орыс тілінен дәріс беретін мұғалім өте тапшы. Ал, орыс тілді мектептерде мұғалімге сұраныс тіпті көп. Мысалы, математика, биология, химия, гео­графия, физика, информатика секіл­ді пән мұғалімі жоқтың қасы. Бұл бойынша біз жұмыс жасап жатыр­мыз. Облыс әкіміне облыс әкімінің грантын тағайындау туралы, ҚР Бі­лім және ғылым министрлігіне об­лысқа қат мамандықтар негізінде ар­найы мақсатты білім гранттарын бөлу жөнінде ұсыныс берілді. Енді аталған ұсыныстан жауап күтудеміз.

– Бұл жөнінде облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасымен бір­лесе отырып, аймақтағы еңбек ре­сурстарының тепе-теңдік (баланс)  ерекшелігі жасалады. Сол бойынша қай салаға қандай маман қажет екені анықталып, облыс әкімінің,  министрліктің білім грантына ұсыныс беріледі. Жалпы, бүгінгі күнге сай келетін білім беру  бағдарламаларын ашуға мүмкіндік бар. «Атамекен» кәсіп­керлік палатасы облыстық фи­лиалымен меморандум жасалған. Олар­дың сұранысына сай білім беру бағдарламаларын ашуға дайынбыз.

– Техникалық мамандық дайындау бойынша базаны нығайту мәселесі тұр. Түлектерді жұмысқа ор­налас­тыруда да үлкен мәселе бар. Жұмыс берушілер 3 жылдан кем емес еңбек өтілін талап етеді. Бұдан да жол табуға болады. Өзіңізге айтқандай, «Атамекен» кәсіпкерлік палатасы об­­лыс­тық филиалы арасында жа­салған меморандумға сәйкес ірі ком­­паниялармен байланыс орнату жүзеге асып келеді. Қа­зір үшінші курстан бастап студент белгі­лен­ген меке­ме­ден өндірістік тәжірибеден өтіп, олармен берік байланыс орната алады.

– Әрине, техникалық мектептің колледжге айналуы жер мен көктей десем болады. Соған сай Үдемелі индустриялдық-инновациялық даму бағ­дарламасын  жүзеге асыруда, өнер­­­­­кәсіптік, аграрлық, құрылыс сала­ларына білікті кәсіби мамандарды даяр­лайтын еңбек ресурстарының балансының бірі деп – М.Ықсанов атындағы Қызылорда политехникалық колледжін атай аламын. Білім ордасы ширек ғасырдан асқан уақыт ішінде облыс төңірегіндегі 20-дан астам үлкен өнеркәсіптік ме­ке­мемен келісім-шарт жасасып, әлеу­меттік әріптестік орнатқан.

Оқу ғимаратының жобалық қуат­ты­лығы 560 оқушыға есептелген, 20 теориялық пәндер кабинеті, 6  зерт­хана, 6  оқу-өндірістік шеберхана жұ­­мыс істейді. Мұнан бөлек 100 орындық асхана, акт залы, спорт залы, 20689 кітап қоры бар кітапхана қызмет көрсетеді. Яғни бүгінгі заман талабына сай жасақталған оқу орны қоғам және нарық қажеттілігіне сай білікті, кәсіби жұмысшы мамандарды даярлауға ерек­ше атсалысып келеді.

– Әр кезеңнің өз жемісі бар. Бүгінгі уақыттың да шыққан биігі аз емес. Қазіргі қазақ жастарының білімге ұмтылуы, мамандықты игеруі де қуан­тады. Әсіресе, жетістікке жетсем, еңбек шырағын жақсам деген оң ниеті басым.

Көптеген ірі өндіріс ошағы қажет­ті жұмысшы маман кадрларды дайын­дауға колледжге тапсырыс беруші болып отыр. Олардың арасында «Мелиоратор» ЖШС, «DOSSTROY-COMPANY» ЖШС, «Вест-авто» ЖШС, «Қызылорда жолдары» ЖШС, «Қызылорда су жүйесі» МКК, «Монтажспецстрой» ЖШС, «Торғай-Петролеум» ЖШС, «ҚазГермұнай» БК ЖШС, «КАМ», «Қызылорда жылу электр орталығы» ЖШС, «Нұрторгстрой» ЖШС, «Мұраптехсервис» ЖШС, «ҚЭТТК» АҚ, «Каис Сервис» ЖШС, ЕЖШС «Энергосервис»,  Ы.Жақаев атындағы қазақ күріш шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты және  тағы да ірі кәсіпорындар бар.

Мысалы 2019-2020 оқу жылын­да Қызылорда қаласындағы «DOS­STROY-COMPANY» ЖШС база­сын­да біздің «Электрмен және газ­бен дәнекерлеуші», «Электр жаб­дық­тарына қызмет көрсету жөнін­дегі электромонтер» білік­тілік­тері бойын­ша 51 білім алушысы ақылы түр­де өн­дірістік тәжірибеден өтті. Және солардың арасынан Нұрхан Жақ­сыбай, Әлішер Бердібек, Сағдат Нұр­ланбекұлы, Арман Алмас секілді жас­тарға жұмысқа қабылданатындығы жөнінде жолдама  берді.

– Жұмысшы мамандықтың қай-қайсы да сұраныста бар. Біз оның барысын қадағалап отырамыз. Ай­талық, әр жылдың нәтижесі есепке алынады, сол негізбен алдағы кезең­ге назар аударамыз. Бізде түлектердің 64-70 процентті жұмыспен қамтылады. Мұның сыртында жоғары оқу орнына оқуға түсетін, әскер қатарына ат­танатын, тұрмыс құратын деректі қос­саңыз көрсеткіш жаман емес.

– Өзекті дейтіндей мәселе туындаған емес. Есесіне тәуір тірліктің тұсауы кесіліп жатыр. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі және «Кәсіпқор» Холдингі» КЕАҚ тарапынан оқу орнының техникалық және кәсіп­тік білім беру ұйымдарының мате­риалдық-техникалық базасын да­мы­ту мақсатында ұйымдастырылған «Жас маман» жобасында Қызылорда облысындағы 4 колледждің қатарында «120107 2 - Автокөлікті жөндеу слесарі», «140308 2 – Электргаз дәнекерлеуші»; «140220 3 – Техник механик» біліктілік бойынша жалпы сомасы 323 миллион  312000 теңге көлемінде грантты ие­лендік. Қазіргі таңда аталған қар­жыға колледж шеберханаларын жаб­­­дықтауға қажетті техника мен тех­нологиялық жабдықтардың техникалық сипаттамасы бойынша конкурсқа құ­жаттар ұсынылды.

Ал, жұмыссыздықпен тікелей айна­лысып отырған «Қызылорда қала­сының жұмыспен қамту орталығы» КМ директоры Ернұр Бихожаевқа  да  сөз реті жетті.

– Өңірдегі кез келген мекеме өңірлік жұмыспен қамту орталығына бос жұ­мыс орындары туралы мәліметті ұсы­нуға міндетті.  Алайда, бұл қағида көп жағдайда сақтала бермейді.

Біздерге жұмыс күші қажетті деп танылған ұйымдарға жұмыссыздарды жолдап келеміз. Бірақ мекеме бас­шысының таңдау жасауы өз еркінде. Басым көпшілігінде жұмыссыздарды қайтарып, реніш танытып жатады. Бірақ жаппай емес.

Егер де, жұмыссыз азаматтың мамандығына сұраныс түспеген жағ­дайда, ол кісінің түйіндемесін, еңбек порталына салуға көмектесеміз. Одан әрі «Еңбек» мемлекеттік бағдар­ламасы бойынша қоғамдық жұмыс орындарына немесе қысқа мерзімді оқу курстарын ұсынамыз. Келісетіндері де болады, қажет етпейтіндері де кездеседі.

– Кез келген жұмыссыз азамат, жұ­мыспен қамту орталығындағы ва­кан­сияларға жолдама сұрап келсе, оған ешкім бөгет бола алмайды. Әр­қайсының жұмысқа жолдама алып кетуіне мүмкіндігі бар.

Сонымен қатар, өңірдегі жұмыссыз азаматтардың санын өсірмеудің бір­ден-бір тәсілі және азаматтарды еңбекке тартудың тиімді әдісі «Бос жұмыс орындары жәрмеңкесін» өт­кізу болып табылады. Жәрмеңкеде жұмыссыз азаматтар жұмыс беру­шілермен тікелей  кездесуге  толық  мүмкіндік алуда. Қазіргі уақытта тө­тенше жағдайға байланысты аталған іс-шара тоқтатылып тұр.

– Тәжірибеде кездесіп отырған жәйттер, жұмыспен қамту орталы­ғына жиі хабарласатын маман­дықтарды саралайтын болсақ, бірінші кезекте педагогикалық мамандықтар, яғни мұға­лімдер, тәрбиешілер, мейір­бике­лер, заңгерлер, экономистер, қаржы мамандықтарының иелері жиі жұмыс сұрап жатады.

– Еңбек мемлекеттік бағдарла­масы аясындағы «Қысқа мерзімді оқыту курс­тарымен» жұмыссыз аза­маттарды оқыту өте бір дұрыс қа­былданған шара. Мәселең, 2019 жылы аталған оқу курстарын тәмамдаған 803 азаматтың 226 тұрақты жұмысқа орналасса, 340 грант алып, өз кәсіп­терін жүргізуде.

– Тұрақты жұмысқа орналасу мә­селесі өте өзекті. Жұмыс беруші ме­кемелерге маманға таңдау жасау құқығы берілгендіктен және сынақ мер­зімі қарастырылғандықтан тұрақ­ты жұмысқа орналасу үшін жұмыс­сыз азаматтар барлық әлеуе­тін салып жатады. Уақытша жұмыспен қамты­латын тұлғалардың басым көпшілігі маусымдық жұмысқа тартылатындар. «Еңбек» бағдарламасы бойынша уа­қытша Жастар практикасына ба­ратынға да, қоғамдық жұмысқа тар­тылған азаматтарға да жүктелген жауапкершілік аз. Жұмыстарына   бей-жай қарайтыны сезіледі.

Абайбек Талғатұлы: – ҚР Тау-кен ғылымдар академиясының президенті, академик Нұрлан Бектасұлы Сыр еліне келген сапарында: «Елімізде пайдалы қазбалардың миллиардтаған тонна қоры бар. Бірақ олар күрделі қосылыс түрінде жатыр. Соны бөлшектеп, реттейтін технолог қажет. Ол түсті және бағалы металлдың бөлу процесін бес саусақтай білетін маман болғаны жөн» деп еді. Сол айтпақшы, облыста өркендеп жатқан индустриялық ай­мақты дамыту, жаңа өндіріс, кен орнын ашу үшін технолог-маман қажет-ақ.

Бақыт Қуанышбекұлы: – Қай жұмыс орны болсын, жұмысшы ма­ман­дығына зәрулік туындайды. Жұ­мысшы мамандығы адал бей­неттің адамы, ол – қай дәуірге де қажет.

Ернұр Бауыржанұлы: – Кез кел­ген саладағы қордаланып қалған мәселелерді жалғыз мемлекеттік ұйым­ның әлеуетімен шешу мүмкін емес. Мемлекеттік ұйымдар таңның атысы мен күн батқанша халық қабылдап, өздеріне тиісті міндеттемелерді орын­даумен әлектеніп келеді. Осы орайда, азаматтық сектордың ұсыныстары мен пікірлерін ескеруіміз қажет. Қызметке қосылғалы қазіргі уақытта бір жылдан астам уақыт өтті. Бірақ, облыстық деңгейде басқа салалар сияқты мем­лекеттік әлеуметтік тапсырыс шең­берінде бірде-бір зерттеу жасап, ұсы­ным айтылып жатқанын байқаған емеспін.

Барлық мәлімет статистикалық де­ректемелерге сүйене отырып, әзір­­ленуде. Алайда, сұранысқа ие бо­латын мамандықтардың туындауы, болжамы, тапшылығы туралы зерттеу жүргізіп, халықты жұмыспен қамтудың нақты осал тұстарын көрсететін және оның алдын алу бойынша ұсынымдар әзірлегенді орынды деп санаймын.

 

Сұхбатты жүргізген