Тектілік тамыры тереңде
Ата-бабаларымыз ат үстінде жүріп, көшпелі ғұмыр кешсе де, киелі сөзді қастерлеп, ұлтымыздың салт-дәстүріне терең бойлап, өміріне бағдаршам еткен. Қазіргі қой үстіне бозторғай ұялаған заманда осындай кеңдік пен кемелдік адамның мінезінде жетіспей тұратыны кей кезде ойландырады. Ол заманда кіші мен үлкеннің, ата-ана мен баланың, келін мен ененің, ата мен келіннің арасында бір-бірін қас-қабағынан үнсіз түсіну қағидасы қалыптасқан еді. Ағайын арасындағы сыйластықтың алтын тіні үзілмеген болатын. Сол өнегенің үлгісін шешендер мен билер төрелі сөзден түйін жасап, елге аманаттап отырған. Өркениеттің төріне шықсақ та, бүгінде ескіден қалған есті сөздер адамзатты бейәдеп қылықтан аулақтатып, ізгілікке жетелеп отыратыны жасырын емес. Сондықтан көңілге нұрлы сәуле тарататын, рухани әлеміңе шырағдан болатын дүниеге терең бойласақ, көңіл марқаятыны сөзсіз. Тектіліктің тамыры тереңдеген сайын құнарлана беретіні сөзсіз. Мына тәмсілдің мәні осындай ізгілікке бастайды.
Қаз дауысты Қазыбек бидің атасы Шаншар би де өз заманында өте көреген, парасатты, кемел жан болған екен деседі. Көшпелі қазақтың үрдісімен жолға дайындалады. Таң қылаң бере көшкен ел кейде көз байлана, кейде ақшам ауғанда, судың ұшырасуына байланысты, қонуға тоқтайды екен. Оты-суы келіскен жерге бірер күн еру қылса, тақырға тап болғанда көп бөгелмей, үдере көшетін көрінеді. Сондай салқар көштің үстінде ауыл адамдары ел иесі Шаншар ақсақалға келіп, баласы Келдібектің аяғы ауыр келіншегі Тоқмейіл кейіндеп қалғанын, межелі жерге әлі жете алмай жатқанын хабарлайды. Мұны естіген абыз қарт жігіттерге «Келіннің аты болдырып қалған-ау шамасы. Алдынан менің қара жорғамды жіберіңдер. Басқа жылқы оны көтере алмайды. Өйткені келіннің ішінде алтын жатыр ғой» депті. Сөйтіп, ауыл адамдары Тоқмейілдің алдынан қайын атасының қара жорғасын алып шығады. Еру қылған жерге ол да таяп қалған екен, жорғаға мінуден бас тартып «Атасының атына келіні мінгені жарамас, обал болар. Мен ертоқымның үзеңгісінен ұстап-ақ барайын» деп, ауылға жаяулап жеткен екен. Келісімен толғатып, тал түсте аман-есен босанады. Сонда туған нәресте кейіннен алты Алашқа аты мәшһүр болған өзі шешен, өзі көсем Қазыбек би екен.
Осы бір қып-қысқа әңгімеде қандай терең мән жатыр десеңізші. Шаншар абыздың алыстан болжап, ақыл айтатын көрегендігі мен келіні Тоқмейілдің ел анасына тән тектілігі мен биязылығын байқамау мүмкін емес. Шаншар бидің келінінің әрбір әрекетіне, сөзіне, ісіне, оның арғы тегі мен тамырына қарап, дүниеге қандай бала келетінін бұрыннан біліп, күтіп жүрген парасатты болмысы қайран қалдырады.
Ал, өн бойы ұлағатпен үндескен келіні болса, қанша жерден жаны қиналса да, адалдықтың ала жібін аттамай, атасының мінген атына мінуді жөнсіз санап, сабыр танытты. Алтын құрсақты ананың пайым-парасаты қандай керемет! «Алып анадан туады» деген бәлки, осы шығар.
Г.Қожахметова
