Ақмешіт апталығы

    Қаладағы Ә.Тәжібаев атындағы облыстық ғылыми кітапханасындағы кітаптарды қашан көрсеңіз де аса ұқыптылықпен тізіле сөрелер қатарына жайғасқандығын аңғарамыз. Бәрі де қаз-қатар жиналып, мұқияттылықпен әдемі орналасқан. Көлеміне қарай сан түрлі пішін жасап тұрғандары да жоқ емес. Бір таңғаларлығы, сонау қадым заманнан қалған кей қолжазбалардың өзі әлі күнге дейін еш сыр бере қоймағандығын байқаймыз. Тіпті, оқырмандар кәдесіне жиі жарап, ерекше сұранысқа ие кітаптардың да жігінен ажырап, түбі қақ айырылып жатқандарын байқау қиын. Себебі, рухани шаңырақтың қызметкерлері мұндағы әрбір дүниеге жанашырлықпен қарап, оның ұрпақтан-ұрпаққа аманат болып жетуін парызымыз деп біледі.  Рухани шаңырақтағы «кітаптарды қалпына келтіру секторының» мамандары осылайша көзге көрінбес кәсіп арқылы ұлт руханиятының жаңғыруына айрықша ықпал етіп отыр. Кітапхананың жертөле қабатында орналасқан сектор қызметкерлері бір күнде тозығы жеткен бірнеше кітапты қайта қалпына келтіріп, оқырман назарына ұсынып келеді. «Мәдени мұра» бағдарламасы аясында 2010 жылдың сәуір айынан бастап құрылған секторда маман-реставратор, түптеушілер қызмет жасайды. Олар жұмыс барысында құжаттарды превентивті сақталуын қаматамасыз ету мақсатында ВИТ-2 психометриялық гигрометр бойынша жалпы және қосалқы қорлардың температурасын, ылғалдығын өлшеу арқылы оған салыстырмалы сараптама жүргізіп отырады. Яғни, қалпына келтіру, консервация және түптеу қызметтерін жүзеге асырады. Бүгінге дейін олар қордағы 8000-нан аса  кітап пен 7000-ға тарта газет топтамасын қалпына келтірген. Кітаптың да кәдімгі тірі жаратылыс иесіндей науқастанып, аурушаң күйге түсетінін біреу білсе, біреу біле бермесі анық. Ал, сектор мамандары сөредегі қатталған еңбектердің арасынан «ауру кітапты» жазбай таниды. Сөйтіп, дереу алдын алу шараларына кіріседі. Мамандардың айтуынша, алдымен оларға микологиялық және энтомологиялық бақылау жүргізіледі. Сосын парақтары көгерген кітаптар изоляциялау үшін дезинфекциялық камераға салынады.        

– Бұл іс тек әйелдің нәзік қолынан келеді. Бұған ептілік, шыдамдылық пен ұқыптылық қажет. Біз кітаптың тарихи, ақпараттық және көркемдік құндылығын сақтай отырып, зақымдалуларды жою, қалпына келтіру, ұзақ мерзімдік пайдалану мүмкіндігін қамтамасыз етеміз. Әуелі зақымдалу қаупі туындаған кітаптар қалпына келтіріледі. Бұл мақсатта залалсыздандыру, тазалау әдістері бірінші жүзеге асырылады. Әр кітапты қайта қалпына келтіруге қойылатын талапты сақтай отырып, басылымның құндылығы, оның бірегейлігі, таралымы, дана саны, бүліну деңгейі сынды ерекшеліктері ескеріледі. Ал, оларды қолмен түптеу бірнеше үдерістерден тұрады, – дейді сектор меңгерушісі Салтанат Баекеева.   Оның айтуынша, аталмыш үдерістердің қатарында кітапты бұзу, мұқаба қаптамасынан бөлу, дәптер топтамасын бөліп, сараптау, түбін тазалау, бетті толықтырып, парақтарын жинастыру, престеу әрекеттері бар. Содан кейін дәптер әдісімен кітап блогын тігіп, термоклейді станокпен желімдейді. Дегенмен, бұл ретте ескісінің түсі мен қалыңдығына сай қағаз іріктеліп, жыртылған жерге ұқыпты жабыстырылуын жіті қадағалау керек. Сектор меңгерушісінің сөзінше, кейде ұнды қайнату арқылы пайда болатын табиғи желім арқылы мұқият жөнделеді екен. Осындай қолдың күшімен жүзеге асырылатын таудай еңбектің арқасында олар тұтас ұлт кәдесіне жарайтын рухани байлықтың өскелең ұрпақ сабақтастығына мәңгі қызмет етуіне үлес қосады.  Елімізде арнайы кітап түптеуші және шығарушы мамандар дайындалады. Дегенмен, қайта қалпына келтірушілер көбіне өздігінен үйренушілер болып табылады. Бізде аталмыш іске баулып, оның қалыпқа келтіру техникасына дағдыландыратын мектептердің жоқ болу себебінен бүгінде республикадағы бірнеше кітапханалар аталмыш мамандарға зәру көрінеді. Өйткені, мұндай руханият жанашырлары қоғамда қашанда сұранысқа ие.