ТҰНЫҚ ӨНЕРДІҢ ТОЛАЙЫМ ТАРИХЫ
Талай-талай сахна тарландарының жұлдызын жағып, бағын ашқан Н.Бекежанов атындағы драма театрына биыл 63 жыл толып отыр. Бұл уақыт аралығында Сыр өнерінің қарашаңырағындағы дәл осы сахнада 400-ден астам қойылым көрермен жүрегіне жол тартып, жүздеген өнерпаз театр тарихында із қалдырды. Осылайша қазақ өнеріне саналы ғұмырын сарп еткен аяулы жандардың шығармашылығы бүгінде уақыт шежіресінің қалың қойнауына енді.Ал, жарты ғасырдан астам жылнаманың сырлы құпиясын қабырғасына бүккен театр музейінің өз көрермендеріне қашанда есігі айқара ашық. Таңбалы шежірені дәріптеп, жәдігер дәрежесіне жеткен асыл бұйымдарды олар қалың көпшілік назарына ұсынудан әсте жалыққан емес. Көрермен залының екі қанатынан орын тепкен қос музей қорында бүгінде шамамен 100-ден аса құнды жәдігер бар. Ал, бұл тұрғыда өмірден өткен өнер майталмандары тұтынған бұйымдарға көзінің қарашығындай қамқорлық жасап, жүйелеп жүрген әдебиет бөлімінің меңгерушісі Ұлболсын Қылышбаеваның еңбегі бір төбе.
– Музей 2015 жылы театрдың 60 жылдығына орай ашылды. Ғимарат фойесінен аталмыш нысанға орын қарастырып, қарашаңырақ тарихынан сыр шертетін осы музейдің ашылуына бастама жасаған театр директоры Мұхит Әбдікәрімов. Содан бері музей өзінің жәдігерлерін толықтырудан бөлек, халықты өнер ордасының өткенімен таныстыратын, әртістердің өмірнамасының ел біле бермейтін беттерін жинақтап, көрерменге жеткізетін айрықша беделге ие бола білді, – дейді ол.
Келушілер бұл жерден Нартайдың Сырдың ақ маржаны – күріштен салынған портреті мен сахна саңлақтарының медаль, марапат, қолданған бұйымдарын және шетелде өткен түрлі өнер байқау, фестивальден келген алғыс хат пен кәдесыйларын тамашалай алады. Мұнда театр құрылған күннен бергі кезеңдерді қамтитын әр спектакльден түсірілген фотолардың қоры тіптен мол. Актерлердің өмірбаяны, ойнаған рөлдері, сұқбаттары мен мақала, қолжазбалары, тіпті қойылым кезінде тұтынған бұйымдарын көргенде өзгеше бір әлемді танығандай күй кешетініңіз анық. Ал, Сыр театрының шоқтығы биік тұлғасы Серік Шотықовтың "Аласапыран" спектакліндегі Сазамбай рөлінде киген жасыл мақпал костюмі, Қазақстанның халық әртісі Шолпан Бәкірованың "Оптимистік трагедия" қойылымындағы Комиссар образын сомдау үшін киген әскери киімі мен Кәшипа Көпбаеваның сахналық көйлектері өткен күндердің хабаршысындай менмұндалап тұр. Тіпті, олардың киімдерінен бөлек, спектакль кезінде кейіпкер образын аша түсу мақсатында пайдаланылған тарақ, көзілдірік сынды зергерлік бұйымдарына дейін музей сөрелерінен орын тепкен. Сахна тарландарының иісі сіңіп, киесі жұққан киімдері мен дүниелеріне зер салсақ, ел шежіресі үшін маңызы жоғары осынау қадірлі бұйымдар қараған жанарды бей-жай қалдырмасы анық. Ал, бүгінгі жас буын өнер иелерінің арасында әйгілі адамдардың сахнадағы осындай костюмдерінің әрбірінде кие қалған деген ұғым қалыптасқан. Әлі күнге дейін олар қойылымдағы рөлі бекігеннен соң әуелі осында бас сұғады. Тіпті, кей жастардың сондағы қасиет дарып, жұғысты болса екен деген ниетпен олардың киімдерін уақытша киіп жататындығы сондықтан болса керек. Уақытша деуіміздің де өз себебі бар. Өйткені, мұндағы костюмдер қазіргі таңда қойылымдарда пайдаланылмайды. Тек еліміздің тарихын, театрдың алғашқы қарлығаштары осындай бейнеде болғандығын өскелең ұрпаққа көрсетіп, ұлықтау мақсатында ғана көпшілік назарына ұсынылып отырған жайы бар. Сондай-ақ, мұнда Е.Төлеубайдың "Абай", С.Балғабаевтың "Қыз жиырмаға толғанда", И.Сапарбайдың "Сыған серенадасы" спектаклдерінің декорациялық макеттері де қойылған. Аталмыш үлгі топтамалары әп-сәтте қойылым желісін көз алдыңызға елестетеді. Музейдегі әрбір дүниенің сөзсіз ұқтыратын осындай құдіреті бар. Қысқасы, мұндағы әрбір жәдігердің өн бойында мөп-мөлдір тұнық өнердің ғасырға бергісіз толайым тарихы сарнап тұр. Бағлан ТІЛЕУБЕРГЕНОВА.
