Ақмешіт апталығы

– Бұл – біздің ата-баба­мыздан келе жатқан өнер. Ұсталық қасиет әкем – Базарбектен да­рыған. Бүкіл Ділманов әулеті осы кәсіппен айналысамыз. Негізі, әу бас­та үлкен ағамыз Сапарбек домбыра жасайтын цех ашып, осы істі бірінші болып қолға алды. Қазір оның ізін біз жалғап келеміз. Нұр-Сұлтан, Алматы қалаларында шеберхана фи­лиалдары жұмыс жасайды. Өзі­міз Шиелі ауданының тумасы болғанымызбен, руханияттың ор­­дасына бір қадам болса да жа­­қындайық деп бір жыл бұрын об­­лыс орталығына көшіп кел­дік, – дейді «Жетіген саз аспаптар» ЖШС шеберханасының жетек­шісі Біржан Ділманов.

Жасаған аспабына саусақ­тың ұшы тисе болды күмбірлей жөнелетін шебер кішкентайынан ұсталар шеберханасында шың­далып ер жеткеніне қарамастан кәсіби білім алуды жөн санаған. Сөйтіп, Алматы қаласындағы «Шертер» компаниясында білік­тілігін арттырып, мол тәжірибе жинақтаған. Оңтүстік астанада 8-9 жылдай еңбек етіп, беріде ғана туған топыраққа оралыпты. Бүгінде Біржанның кәсібінің ты­нысы кеңейіп, ұлттық құндылық­тардың ошағына айналғандай. Мемлекеттік бағдарламалардың да игілігін көріп, шеберханасын жаңа әрі заманауи үлгідегі техни­калармен толықтырған. Бір таң­данарлығы, жаратылысынан бес­аспап жанның қолынан келмейтін дүниесі жоқ. Шертер, альт-дом­быра, альт-шертер, прима-дом­быра, прима-шертер, бас домбыра, дауылпаз, сылдырмақ, жетіген, қобыз, скрипка, вио­лончель сынды аспаптардың қай-қайсысын болса да, көз алдыңызда әзірлеп беретін ерек­ше қасиетке ие. «Қолы білген құм үстіне кеме жүргізер» деп таланты еңбекпен ұштасқан осындай ұсталарды айтса керек, сірә.

– Қазір ұстаханада 15 станок жұмыс істеп тұр. Оның әрқайсысын пайдалануда аса ұқыптылық пен икем керек. Олай болмаған күнде аяқ асты жазым болып қалуыңыз бек мүмкін. Бүгінде соңғы үлгідегі станоктармен жұмыс жасау, оның техникасын меңгеру, ағаш­пен жұмыстың қыр-сырын ұғы­нуға осы іске ебі бар жақын жолдастарымды баулу үстіндемін. Мені әкем кішкентайымнан әр­бір дүниені сапалы әрі сәнді етіп жасауға үйреткен. Әкемнің сол өнегесінен әлі күнге дейін жаңылған емеспін. Бір айда бір домбыра жасасам да сапалы болғанын қалаймын. Ағашына, бояуына, тіпті, желіміне дейін аса мән беремін. Ағаштардың көбісі шет елден келеді. Үйеңкі, қайың, полесандра, Индияның қызыл ағашы, америкалық жаң­ғақ ағаштарынан әзірлеймін. Домбыраны тұтынушылардың тапсырыс беруіне қарай жасай­мын. Құрамалы, шауып та жасай­тын домбыралар бар. Әуелі мойын ағашын жонып аламыз, сонан соң шанағын иеміз. Осы сияқты оның жасалуының да өзі реті бар. Олардың өлшемдері де әр қалай. Алты жасқа дейінгі балаларға көлемі 32 сантиметрлі домбыра жасалады. Алты мен он екі жастағыларға 40-44 санти­метрлігін әзірлейміз, – дейді шебер.

Ұстаның айтуынша, бір дом­быра 6-7 түрлі ағаштан жасалады. Сол себепті, бір домбыра бір ғана ағаштан жасалады деу қате. Ал, көбіне шетелдік ағаштарды пайдалануын шебер өзімізден таза ағаштарды табу өте қиын болуымен түсіндіреді. Тапсырыс берушінің қалауынша әсемдеп, көркемдеп, тіпті беткі ағашына мал сүйегінен жасалған оюмен өрнектеп беретін Біржан қолынан туған домбыраны 45 мыңнан 450 мың теңгеге дейін бағалайды. Айтуынша, бағасы қалтаны әжептәуір қаққанымен, сапасы соған тұрарлық. Неше жыл төріңізде тұрып сыны да, сыры да кетпей қызмет етуге даяр. Саналы ғұмырын осы өнегелі өнермен тоғыстырған талантты жігіт алдағы уақытта шәкірт тәрбиелеп, шеберханасын жастарды шыңдай түсетін өнді­рістік-тәжірибе ордасына ай­налдыруды көздейді. Бір жағы­нан ата кәсіп түлейді, екінші жағынан жас буынды мехнатты өнерге баулиды. Бастысы, ата жолын қуған талантты жігіттің ой түкпірінде қазақтың қос ішектісін тек коммерциялық бағытта емес, текті өнерге деген қолдау, оны насихаттау ниеті барын аңғарып, іштей қуанып қалдық.

Суретті түсірген