ДОМБЫРА ЖАСАУДЫҢ ШЕБЕРІ
Ұлттық рухымыз қайта жаңғырып жатқан бүгінгі тұста, бабадан қалған төл өнеріміздің мерейін өсіріп, халқымыздың игілігіне жарату маңызды іс. Сан ғасыр тарихқа жалғасқан қол өнеріміздің ең маңызды саласының бірі – ұлттық музыка аспабын жасау. Қазақтың ұлттық рухына теңейтін киелі қара домбыраның қалпын бұзбай, қазақи қоңыр үнін сақтап жасау, он саусағынан өнер тамған қол өнер иелеріне тән жұмыс. Ұлтымыздың рухани өмірінен айыруға келмейтін, өткен күндердің сырын ішіне бүккен, қазақ даласына, тіпті шет елдерге кеңінен танымал, табиғи ұлттық музыкалық аспабы – домбыра.Шиелі ауданы Досбол би ауылының тұрғыны Біржан Ділманов арғы атадан мирас болып келе жатқан қасиетті домбыра жасаушы. Біржан мектеп қабырғасында оқып жүргенде-ақ ағаштардан түрлі бұйымдарды ойып жасай бастайды. Осыдан бастап қол өнерге қатты қызығады. «Әке көрген оқ жонар» демекші, әкесінің шеберханасына жиі бас сұғатын ол ағаш шебері болуды армандайды. Арман қуалаған бозбала Алматы қаласына бет алып, «Шертер» компаниясында әкесінен үйренген тәжірибесін шыңдайды. Сегіз жыл аталмыш компанияда қызмет етіп, бұл өнерді ауылына келіп жалғастыруды жөн көреді.
Он саусағынан өнер тамған шебер бүгінде ағаштан әр түрлі дүниелер жасайды. Басты кәсібі – домбыра жасау. Ол сүйікті ісін 20 жыл бұрын бастаған. Шебер аспапты ең қысқа 10 күнде жасаса, ең ұзағы 3 айға созылады.
Біржан өздеріне қажетті үйеңкі, қайың, полесандра ағаштарын еліміздің басқа аймақтарынан алдырып, тұтынушылардың тапсырысы бойынша домбыраны құрап та, шауып та жасайды. Ауылының төрт азаматын қасына жұмысқа алып, жасаған аспаптарын барынша сапалы етуге тырысады. Содан болар бүгінде аспаптары үлкен сұранысқа ие.
– Күйшінің көкірегінен төгілген күйге қанат бітіретін ол – домбыра. Сондықтан жүрек қылын шертетін үн шығу үшін оны талапқа сай жасау керек. Аспапты жасайтын қолөнерші міндетті түрде оны жақсы шерте де білуі керек. Əйтпесе, ол домбыраны мың жерден көркем жасағанымен, жанын түсіне алмайды. Сол себепті, музыкалық жағынан сауаты мықты болуы қажет. Менің ойымша, ол дүниені кез келген ағаштан жасаған дұрыс болып шықпайды. Мәселен, қыл қобыз, жетіген, прима қобыз, әлтьшетер, бас домбыра, контрабас прима домбыра сынды аспаптармен қатар, сандық, бесіктерді, естелікке беретін сыйлықтарды тағы сол сияқты ағаштан жасалатын барлық дүниелерді құрастыра береміз. Алдағы уақытта кәсібімнің ауқымын кеңейтіп, жұмысшылар санын көбейтсем деген жоспар бар», – дейді аспап жасаушы.
Біржан бүгінге дейін 3000 мыңнан астам домбыра жасаған. Ол әкесінен көрген, білгенін өзінен кейінгі шәкірттерге үйретуде. Бүгінде оның шеберханасында жас буындар түрлі аспаптар жасап үйренуде.
Əр шебер домбыра жасағанда өзіндік үлгіні ұстанып, оның үнін жетілдіруге, əдемі етіп əшекейлеуге, өз қолтаңбасын танытуға тырысатыны белгілі. Ең бастысы домбыраның қоңыр үнін жоғалтпағаны бəрінен маңызды.
Ұлттық құндылықты жаңғыртып, қол өнерді дәріптейтін шеберлердің өлмес өнері кейінгі ұрпаққа үлгі болмақ.
Жарасхан ҚУАНЫШБАЙҰЛЫ.
