ТІЛАШАР ТОЙЫНЫҢ МӘНІ ЗОР
Халқымыз әр күнін думанға айналдыра білген. Ұлы дала төскейін жайлаған қазақтың көңілі кең, пейілі дархан. «Той десе қу бас домалайды» дейтін ата-бабаларымыз оны салт-дәстүр, жөн-жоралғысын келістіре отырып жасаған. Сәби дүниеге келгеннен бастап әрбір қадамына арналған сәтті тоймен көмкере білген.Біздің халықтың өзгелерге ұқсамайтын ерекшелігі – кішкентай қуанышын жұртқа айтып, қызығын елмен бөлісетіндігінде. Сондай ұлан-асыр қызықшылықтың бірі – «Тілашар». Балаға қатысты дәстүрдің бәрінде кемелділік пен тереңдік бар. Ертеде бұл ұғымның қазіргі дәстүрге қарағанда мәні өзгешелеу болған. Мәселен, 3 жас шамасындағы сәбидің тілі шықпай жатса, тілін сындыру үшін тілашар мерекесі өткізіледі екен. Бала «тас» деген сөзді айтқанда «еңбегі» қатты, енді еш қауіп жоқ деп ата-аналар қуанған. Егер 3 жастан асқан баланың тілі шықпай жатса, туған нағашысы бір мал сойып, тоқ ішегін тазалап сәбиді қылқындырған секілді кейіп танытқан. Уақыт өте келе бұл дәстүр жас ұрпақтың сауатын ашуымен жалғасты.
Ата-бабамыз сәбиінің жан-жақты боп өсуіне үлкен мән берген. Яғни, тілашар тойы арқылы оның білімге деген ынтасын, қызығушылығын арттыруды мақсат еткен.
Бала – біздің өміріміздің жалғасы. Сондықтан өз перзентін келешек ғұмыры үшін біліммен сусындату әр ата-ана парызы. Осы міндетін орындау үшін баласы 6-7 жасқа толғанда мектепке беруге асығады. Дәстүрдің орындалуына келсек, бала мектеп жасына толған кезде әке-шешесі немесе ата-әжесі оқуға апаруға дайындайды. Оған жаңа киім кигізеді. Оқуға қажетті құрал-жабдық алып береді. Шамасы жетпеген отбасылар қолдағы барымен дастарқан жасап, үлкендерден бата алған. Ал, жағдайы келетін ата-ана мал сойып мектепке бару, яғни тілашар тойын жасайды. Мұнда тойға арнап шашу шашылады. Бұл – бала өміріндегі есте қалар оқиға, елеулі кезең. Сол себепті жиналған қауым оған «азамат бол», «ғалым бол» деген сияқты бата-тілек білдіреді. Үлкен-кішінің ізгі-ниетін естіген ол өзінің өскендігін сезінеді. Тойда оның жаңа киіміне байғазы беріліп, тағамдар ұсынады. Бұдан баланың оқуға ынтасы артып, құмарлығы, қызығушылығы оянады. Мектепке баруға асығады деп ырымдайды. Аталмыш тойда осылайша баланың ата-анасына құтты болсын айтылып, сәт-сапар тілейді.
– Бұрын баласын молдаға берген әке-шеше «Молдеке, сүйегі менікі, еті сенікі, осы балаға қара танытып, тілін ашып беріңіз» деп тапсырған. Қазіргі заман басқаша. Бүгінде білім беру ошақтарында еркіндік басым. Сондай-ақ, жастар тілашар тойының мән-мағынасына үңіліп жатпайды. Олар бәсекелестік қамында тойды дүркіретеді. Дегенмен, шама-шарқына қарай қонақ жинап, ұлағатты адамдардан баласына бата алуды жөн көретін жас ата-аналар да бар, – дейді кейуана Халима әжей.
Әрине, бүгінгі мен бұрынғының сауат ашу бағытын да, ұстаздарын да салыстыруға келмейді. Қазірде еліміз бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына қосылуды мақсат етіп отыр. Осы бағытты ұстанған елдің ұрпағы білімді болуы парыз. Яғни білімдінің күні жарық, білімсіздің күні қаріп екенін нағыз сезінетін кезең туды. Айта берсек, мұсылманша әріп танып, оқу-жазуға көзіқарақты аталарымыздан небір ғұламалар шыққаны белгілі. Сондықтан біліммен сусындауға ешбір кедергі жоқ. Керісінше, айқын жол ашылып тұрған бүгінгі заманда «Тілашар» тойымыз көбейе берсін...
Айтолқын АЙТЖАНОВА.
